توسعه صنعت مالی درگرو تنظیم‌گری مشارکتی است

محمد فرجود که در یک نشست تخصصی در «مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری »سخن می‌گفت،بیان کرد:در پنج محور درباره نقش فین تک‌ها در نظام اقتصادی ایران سخن می‌گویم.
اگر بخواهیم مجموع کارکردهای فین‌تک به‌عنوان یک ابزار در اقتصاد را خلاصه کنیم، مهم‌ترینش فراگیری یا شمول مالی است.اقشار مختلف جامعه به کمک فین‌تک به خدماتی دسترسی پیدا می‌کنند که به‌طورمعمول در روش‌های کلاسیک و سنتی در حوزه مالی و بانکی و بقیه حوزه‌های اعتباری در دسترس‌شان نبود
وی با استناد به آمارهای سال 2023 بازار فین‌تک در سه بخش اصلی مجموعه «قاره آمریکا، شمالی و جنوبی، اروپا»،«خاورمیانه و آفریقا» و«آسیای جنوب شرقی و استرالیا»اعلام کرد: بیش از 10 هزار بازیگر جدی در دنیا در حوزه فین‌تک فعالیت دارند. حجم این بازار در چند سال اخیر بیش از 100میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک (2027)به بیش از 400 میلیارد دلار برسد.
مدیرعامل تفتا در تشریح زیرشاخه‌های فین تک و حوزه‌هایی که از این صنعت متاثر می‌شود ،گفت:ابتدایی‌ترین بحث در این صنعت پرداخت‌ دیجیتال است. حوزه Saving و استفاده از ابزارهای دیجیتال برای مدیریت دارایی‌ها و پس‌انداز یکی از مصداق‌های جدی فین تک است.مدیریت سرمایه‌ و بازار سرمایه یکی دیگر از بخش‌هایی است که به‌واسطه دیجیتالی شدن فرایندها در فین تک حضور پیداکرده است. موضوع وام‌دهی یا Lending یک موضوع بسیار جدی است و رشد جدی هم در دنیا پیداکرده است. یک حوزه دیگر مدیریت ثروت است که در پیوند با فین‌تک متحول شده است.حوزه بعدی فناوری‌های حوزه بیمه Insurtech) با کمک فین‌تک به‌کلی تغییر شکل پیداکرده است. بحث‌های کریپتو در دنیا با مدل‌های مختلف رابطه پررنگی با فین‌تک تعریف کرده‌اند. در قسمت پایین هرم که به‌عنوان Market projenium مشهور است یکسری زیرشاخه‌ قرار دارد که عمدتا زیرساخت را برای بقیه فین‌تک‌ها آماده می‌کنند.حوزه تنظیم‌گری ((RegTech ذیل این مورد می‌گیرد.

بازیگران فین تک در ایران
فرجود در تشریح اکوسیستم فین‌تک ایران و در مقایسه با رقبای جهانی گفت:پیش‌بینی می‌شود بین 300 تا 500 بازیگر جدی در حوزه فین‌تک و فناوری‌های مالی در ایران وجود دارد که عدد قابل‌توجهی نسبت به فعالان این صنعت درسطح جهانی است. ما جزو کشورهایی هستیم که فعال و پیشرو در این حوزه هستیم.
اقیانوس آبی فین تک ها
رئیس کمیسیون بانکداری دیجیتال سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران در تشریح روندهای سال جاری و آینده فین تک بیان کرد: بحث‌ احراز هویت‌ بیومتریک و احراز هویت‌ غیرحضوری در اولویت فین تک ها قرارگرفته است.موضوع دیگر personal financial advisor (دستیاران مالی) به کمک هوش مصنوعی جزو اولویت‌های حرفه‌ای فین تک ها قرارگرفته است. بلاک چین مسیر خود را ازکریپتو جدا کرده و وارد بازارهای جدی شده و به نظر می‌رسد یک بحث جدید merit finance باشد. نکته قابل ذکر اینکه خدمات بانکی به اکوسیستم‌ها و اپلیکیشن‌های غیربانکی وارد شده‌اند و عملا مردم دیگر خدمات بانکی را درجایی می‌گیرند که به‌طور ذاتی بانک نبوده است.
فرجود ادامه داد: برخی حوزه‌ها هنوز اقیانوس آبی و فرصت‌ها در آن تعریف‌شده است. خدمات فین‌تک‌ها در زنجیره‌ها می‌تواند جزو میدان‌های جدیدی باشد که به آن‌ها ورود پیدا می‌کنند.
Supply chain finance (SCF) یکی از زنجیره‌های جدی و نوین است و در ایران برخی هلدینگ های مالی توانسته‌اند رابطه بین تأمین‌کننده و خریدار را در قالب جدیدی صورت‌بندی کنند. در بانک تجارت و از طریق هلدینگ تفتا در دوزنجیره ایران‌خودرو و سایپا تعامل بین تامین کننده‌های پیشینی را فراهم کرده‌ایم. در تعامل بین خریدار و تأمین‌کننده ،«اعتبار» جای نقدینگی را می‌گیرد. در مسیر این تعامل از ابزارهای جدید مالی بر بستر دیجیتال همچون اعتبار سنجی غیرحضوری ،چک الکترونیک ، سفته و برات دیجیتال استفاده می‌شود که این ابزارها نیز توسط هلدینگ های فناوری توسعه پیداکرده و پیاده‌سازی شده است. نکته مهم در این شبکه‌سازی بین تامین کننده و تولیدکننده این است که خدمات مالی به تمام زنجیره و بازیگران عرصه تامین ،تولید و عرضه قابل‌ارائه است.
این شبکه‌سازی تا لایه پایین همچون اصناف نیز قابلیت تسری دارد.
حوزه بازی فین‌تک‌ها در کشور امروزه وارد این بخش‌ها شده است .بانک تجارت به‌واسطه هلدینگ تفتا حدود 80 هزار میلیارد ریال اعتبار به دوزنجیره اصلی خودرویی کشور تخصیص داده است.

فین تک ها ؛بازیگران چندبعدی
مدیرعامل هلدینگ تفتا در تشریح حوزه‌های جدید خدمت‌رسانی فین تک‌ها نیز گفت: مرور فضای کسب‌وکار نشان می‌دهد که نیازهای جدیدی به وجود آمده که بانک‌ها توان پاسخ‌دهی به آن‌ها را ندارند. این فضا، فضای بازی مجموعه‌های فناوری مالی است و خوشبختانه بسیاری از فین تک‌ها به این حوزه‌ها ورود پیداکرده‌اند.نکته مهم اینکه محصولات و خدمات متنوع مالی بدون دخالت و کمک دولت معرفی و عرضه‌شده‌اند.فین تک‌ها به‌نوعی به تمام لایه‌های اقتصاد اعم از خرد و کلان خدمت‌رسانی می‌کنند.علاوه بر تولیدکنندگان به حوزه اصناف نیز که درگذشته تنها مشتریان دستگاه‌های پرداخت(POS) بوده‌اند ورود پیداکرده‌اند.طیف خدمات به اصناف با توجه به نقشی که در تولید ناخالص داخلی دارند بسیار گسترش‌یافته است. در دو حوزه خرد و کلان خدمات ازجمله تامین مالی تمام زنجیره را دربرمی گیرد و این نگرانی که نقدینگی به اقتصاد تحمیل شود از بین می‌رود.ابزارهای اعتباری و تسهیلگری مالی یا Lending برای اصناف و حلقه‌های پسینی و پیشینی تعریف‌شده است .نکته بسیار مهم اینکه تمام این فرایند بدون سرمایه‌گذاری و دخالت دولت انجام‌شده است.
در حوزه سخت‌افزاری دستگاه‌های پرداخت نیز این امکان فراهم‌شده است که علاوه بر خدمات قبلی این دستگاه به‌عنوان صندوق‌های فروشگاهی نیز عمل کنند.
این کارشناس ارشد فناوری بانکی اعلام کرد:در حوزه تسهیلات گیرندگان نیز فین تک‌ها توانسته‌اند حوزه خدمات‌رسانی را به تمام لایه‌ها گسترش دهند.اگر تا پیش‌ازاین دریافت تسهیلات و اعتبار برای بخش بزرگی از مردم فراهم نبود ،فین تک‌ها باعث شدند به تمام نقاط کشور و همه شهروندان خدمات اعتباری و مالی ارائه دهند.
حضور پررنگ تفتا در پرداخت اعتباری
فرجود بیان کرد:خدماتی همچون پرداخت اعتباری که از سوی فین تک‌ها و فناوران مالی ارائه‌شده توانسته قدرت خرید مردم را ارتقا دهد.همچنین این اقدام فشار را از روی شعب بانک‌ها برداشت و موجب شد منابع به هدف برخورد کند. سال گذشته هلدینگ تفتا روی «دیجی‌پی» سرمایه‌گذاری انجام داد و از مسیر این همکاری توانستیم بیش از 120 هزار فقره تسهیلات پرداخت کنیم. در دنیا بیش از هفت درصد تسهیلات خرد از مسیر lend techها پرداخت‌شده است اما در کشورمان هنوز این نسبت بسیار پایین و زیر 2درصد در کشور است.
از سویی فین تک‌ها موجب شده‌اند شمولیت مالی به‌تمام‌معنا تحقق پیدا کند.بررسی‌ها نشان می‌دهد بانک‌ها بیشتر به مناطق برخوردارتر تسهیلات پرداخت کرده‌اند درحالی‌که فین تک‌ها به مناطق کمتر برخوردار بیشتر تسهیلات داده‌اند.

ارتقای فناوری مالی با تنظیم‌گری مشارکتی
رئیس کمیسیون بانکداری دیجیتال سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران در بخش دیگری از سخنان خود با تشریح موضوع رگولاتوری در فین تک‌ها گفت: صنعت مالی در کشور یک رشد از پایین به بالا داشته است و در ابتدا بانک‌ها به این حوزه ورود کردند در ادامه مسیر حیات فین تک‌ها نئوبانک‌ها آمدند که دنیایی متفاوت است . مزیت آینده بانک‌ها در این است که بتوانند رابطه‌شان را با بازیگران حوزه فین‌تک تعریف کنند. سازمان برنامه به‌عنوان مغز متفکر ساختار اداری کشورمی تواند به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند تا مسیر رشد فین تک‌ها بیش‌ازپیش فراهم شود.به‌عنوان بازیگران عرصه صنعت مالی اعتقادداریم مقررات گذاری باید از سوی حاکمیت انجام شود اما متاسفانه آنچه امروز شاهد آن هستیم، فضای متفاوت ذهنی قانون‌گذاران و فعالان عرصه فین تک است که زبان هم را نمی‌فهمند. نوع مقرره گذاری که در حال حاضرانجام می‌شود به‌ویژه در نیمه دوم امسال، به نظر می‌رسد نقش فین‌تک در توسعه اقتصادی کشور را جدی نگرفته و حتی می‌توان آن را به‌نوعی بازگشت به عقب دانست.
وی افزود:دو نوع regulation پیشینی و پسینی وجود دارد.در صنعت مالی اکیدا توصیه می‌شود اجازه دهیم فعالان این حوزه مقداری فعالیت و نسبت به محیط‌های آزمون آشنایی پیدا کنند. دو بخشنامه‌ که در چند ماه گذشته از سوی بانک مرکزی آمده هردو پر از عبارت‌های محدودکننده است. مثلا دربندی از ابلاغیه بانک مرکزی آمده اگر بانک در کنار تسهیلات‌یار وام داد، بانک باید اقساط را دریافت کند. اصلا بانک با این تعدد وظایفی که بر دوشش نهاده شده چنین ظرفیتی ندارد. بعضا حتی برخی بندها مقرره گذاری نیست، مدل کسب‌وکار را تعیین کرده، درصد تعیین رابطه بین تسهیلات‌یار و صنف برآمده، همه‌چیز را تعیین کرده بدون اینکه مشورت از خبرگان و فعالان صنعت گرفته‌شده باشد. نکته قابل‌ذکر دیگر اینکه این نوع نگاه مضیق سرمایه‌گذار و سرمایه را از این بخش فراری می‌دهد .
فرجود تاکید کرد:رگلاتور باید اجازه دهد در محیط تعاملی و با مشارکت تمام ذینفعان و رعایت دغدغه‌های دو طرف مقرره گذاری صورت گیرد.
ما باید استقلال و اختیار بیشتری بدهیم و اجازه دهیم بازیگران این صنعت نقش‌شان را ایفا کنند. مسیری که کشورهای پیشرو رفته‌اند را ما نیز باید طی کنیم. موضوعاتی مثل بانکداری باز، بانکداری پلتفرمی، بانک به‌عنوان سرویس از مسیر تعامل بانک و بازیگران عرصه فناوری عملیاتی شده است. به همین دلیل بانک‌ها این را درک کردند و خود وزارت اقتصاد بر این موضوع اشراف دارد. برای اینکه این اتفاق بیفتد باید به بانک‌ها هم انگیزه بدهیم و هم سیاست‌گذاری و جهت‌دهی کنیم. تنظیم‌گری مشارکتی در عرصه صنعت مالی مغفول مانده است و به نظرم جدی به این موضوع فکر کرد.